คำพังเพย เป็นคำเปรียบเทียบเรื่องต่าง ๆ เพื่อใช้ติชม ซึ่งสะท้อนถึงความคิด ความเชื่อถือ และค่านิยม อันเป็นลักษณะของคนไทย เช่น ค่านิยมในการยกย่องผู้มีอาวุโส เคารพครูบาอาจารย์ และนิยมความสุภาพอ่อนโยน เช่น
"พูดไปสองไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง"
หมายความว่า พูดไปไม่มีประโยชน์นิ่งเสียดีกว่า
| กบเลือกนาย |
ชุบมือเปิบ |
| กระเชอก้นรั่ว |
ชิงสุกก่อนห่าม |
| กระดังงาลนไฟ |
ชี้โพรงให้กระรอก |
| กระดี่ได้น้ำ |
ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้ |
| กระดูกขัดมัน |
ชาติเสือต้องไว้ลาย ชาติชายต้องไว้ชื่อ |
| กระต่ายตื่นตูม |
ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก |
| กระโถนท้องพระโรง |
ช้างเท้าหลัง |
| กว่าถั่วจะสุกงาก็ไหม้ |
ช้างเท้าหน้า |
| ก่อแล้วต้องสาน |
ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวปิดไม่มิด |
| กันดีกว่าแก้ |
ช้างขี้ขี้ตามช้าง |
| กาในฝูงหงส์ |
ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ |
| ก้างขวางคอ |
ช้าๆได้พร้าเล่มงาม |
| กิ้งก่าได้ทอง |
ชักหน้าไม่ถึงหลัง |
| กินน้ำใต้ศอก |
ชักแม่น้ำทั้งห้า |
| กินบนเรือนขี้บนหลังคา |
ชักใบให้เรือเสีย |
| กินปูนร้องท้อง |
ใจเขาใจเรา |
| กินอยู่กับปากอยากอยู่กับท้อง |
ใจดีสู้เสือ |
| เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน |
ใจดีผีเข้า |
| เกลียดตัวกินไข่ |
เจ้าบุญนายคุณ |
| เกลียดปลาไหลกินน้ำแกง |
เจ้าไม่มีศาล |
| เกลือจิ้มเกลือ |
จุดใต้ตำตอ |
| เกลือเป็นหนอน |
จับเสือมือเปล่า |
| แกะดำ |
จับแพะชนแกะ |
| แกงจืดจึงรู้คุณเกลือ |
จับปลาสองมือ |
| ใกล้เกลือกินด่าง |
จมไม่ลง |
| ไก่แก่แม่ปลาช่อน |
จนแล้วไม่เจียม |
| ไก่แก่หนังเหนียว |
เงินดีงานดี |
| ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง |
งมเข็มในมหาสมุทร |
| ไก่รองบ่อน |
คุณข้าวแดงแกงร้อน |
| ขนหน้าแข้งไม่ร่วง |
คางคกขึ้นวอ |
| ขนมจีนผสมน้ำยา |
คับที่อยู่ได้ คับใจอยู่ยาก |
| ขมิ้นกับปูน |
ความรู้ท่วมหัวเอาตัวไม่รอด |
| ข่มเขาโคขืนให้กลืนหญ้า |
ความรักไม่มีพรมแดน |
| ข้าเก่าเต่าเลี้ยง |
คมในฝัก |
| ข้างนอกขรุขระ ข้างในต๊ะติ๊งโหน่ง |
คบพาล พาลพาไปหาผิด คบบัณฑิต บัณพิตพาไปหาผล |
| ข้างนอกสุกใส ข้างในเป็นโพรง |
คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ |
| ขายผ้าเอาหน้ารอด |
คนล้มอย่าข้าม |
| ข้าวใหม่ปลามัน |
คนรักเท่าผืนหนัง คนชังเท่าผืนเสื่อ |
| เข้ากันเป็นปี่เป็นชลุ่ย |
คนตายขายคนเป็น |
| เข้าด้ายเข้าเข็ม |
คดในข้องอในกระดูก |
| เข้าทางตรอก ออกทางประตู |
เขียนด้วยมือลบด้วยเท้า |
| เข้าพระเข้านาง |
เขียนเสือให้วัวกลัว |
| เข้าเมืองตาหลิ่ว ต้องหลิ่วตาตาม |
เข็นครกขึ้นภูเขา
|
| เชื้อไม่ทิ้งแถว |
ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น |
| ใช้แมวเฝ้าปลาย่าง |
ท่าดีทีเหลว |
| ดักลอบต้องหมั่นกู้ |
ทำคุณบูชาโทษ |
| ดินพอกหางหมู |
ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว |
| ดีดลูกคิดรางแก้ว |
ทำนาบนหลังคน |
| ดูช้างให้ดูหาง ดูนางให้ดูแม่ |
ทำบุญเอาหน้า |
| ดูช้างให้ดูหน้าหนาว ดูสาวให้ดูหน้าร้อน |
ทีเขาทีเรา |
| ดูตาม้าตาเรือ |
ทุนหายกำไรหมด |
| เด็กดอกฟ้า |
ทุบหม้อข้าวตัวเอง |
| เด็ดบัวเหลือใย |
ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม |
| เดินตามหลังผู้ใหญ่หมาไม่กัด |
นกกระจอกกินน้ำ |
| ตกกระไดพลอยโจน |
นกกระจอกเลี้ยงไม่เชื่อง |
| ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ |
นกน้อยทำรังแต่พอตัว |
| ต้นคดปลายตรง |
นกสองหัว |
| ต้นรักต้นโศก |
นับหนึ่งถึงสิบ |
| ต้นร้ายปลายดี |
นางทุกนางงามสรรพเมื่อดับเทียน |
| ตบมือข้างเดียวไม่ดัง |
นานปีทีหน |
| ตบหัวลูบหลัง |
นายว่าขี้ข้าพลอย |
| ต่อหน้ามะพลับ ลับหลังตะโก |
น้ำกลิ้งบนใบบอน |
| ตักน้ำรดหัวสาก |
น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา |
| ตักน้ำใส่กระโหลก ชะโงกดูเงา |
น้ำให้รีบตัก |
| ตัดน้ำไม่ขาด |
น้ำเชี่ยวอย่าขวางเรือ |
| ตัดไฟแต่หัวลม |
น้ำตาลใกล้มด |
| ตาดีได้ ตาร้ายเสีย |
น้ำท่วมทุ่ง ผักบุ้งโหรงเหรง |
| ตาบอดใส่แว่น |
น้ำถึงไหน ปลาถึงนั่น |
| ตามใจปากจะยากนาน |
น้ำน้อยย่อมแพ้ไฟ |
| ตายทั้งเป็น |
น้ำนิ่งไหลลึก |
| ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ |
น้ำพึ่งเรือ เสือพึ่งป่า อัฌชาสัย |
| ติเรือทั้งโกลน |
น้ำลดตอผลุด |
| ตีงูให้กากิน |
นินทากาเลเหมือนเทน้ำ |
| ตีงูที่หาง |
นุ่งลมหม่ฟ้า |
| ตีตนก่อนไข้ |
ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว |
| ตีท้ายครัว |
บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ขุ่น |
| ตีวัวกระทบคราด |
บ่างช่างยุ |
| ตึงนักมักขาด |
บานปลาย |
| ตื่นก่อนนอนหลัง |
บานไม่รู้โรย |
| เตี้ยอุ้มค่อม |
บ้านแตกสาแหรกขาด |
| แตงร่มใบ |
บ้านเมืองมีขื่อมีแป |
| ถ่มน้ำลายรดฟ้า |
ปลาได้น้ำ |
| ถลำร่องชักง่าย ถลำใจชักยาก |
ปลาหมอตายเพราะปาก |
| ถอยหลังเข้าคลอง |
ปล้ำผีลุก ปลุกผีนั่ง |
| ถ้อยที่ถ้อยอาศัยกัน |
ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่ ปลูกอู่ตามใจผู้นอน |
| ถ่านไฟเก่า |
ปอกกล้วยเข้าปาก |
| ปั้นน้ำเป็นตัว |
มีตาหามีแววไม่ |
| ปลูกพืชย่อมหวังผล |
มือใครยาวสาวได้สาวเอา |
| ปลูกเรือนค่อมตอ |
มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ |
| ปลูกเรือนผิดคิดจนเรือนทะลาย |
มือไวใจเร็ว |
| ปากตะไกร |
มืออยู่ไม่สุข |
| ปากปราศัย หัวใจเชือดคอ |
แม่หม้ายผัวเผลอ |
| ปากเป็นเอกเลขเป็นโท |
แมวนอนหวด |
| ปากว่าตาขยิบ |
แมวไม่อยู่หนูร่าเริง |
| ปากว่ามือถึง |
ไม่ได้ด้วยเล่ห์ เอาด้วยกล |
| ปากหวานก้นเปรี้ยว |
ไม่มีมูลฝอยหมาไม่ขี้ |
| ปิ้งปลาประชดแมว |
ไม่เห็นน้ำตัดกระบอก |
| ปิดทองหลังพระ |
ไม่เห็นกระรอกโก่งหน้าไม้ |
| ปีกกล้าขาแข็ง |
ไม่เอาถ่าน |
| ไปไหนมาสามวา สองศอก |
ไม้แกดัดยาก ไม้อ่อนดัดง่าย |
| ไปลามาไหว้ |
ยกธงขาว |
| ผ่อนสั้นผ่อนยาว |
ย้อมแมวขาย |
| ผ่อนหนักผ่อนเบา |
ยากเจ็ดทีดีเจ็ดหน |
| ผ้าขี้ริ้วห่อทอง |
ย้ำหัวตะปู |
| ผู้ดีเดินตรอก ขี้ครอกเดินถนน |
ยืนกระต่ายขาเดียว |
| ผู้ดีแปดสาแหรก |
ยื่นหมูยื่นแมว |
| แผลเก่า |
ยืมง่ายใช้ยาก |
| ฝนทั้งให้เป็นเข็ม |
ยุงร้ายกว่าเสือ |
| ฝันร้ายกลายเป็นดี |
รกหญ้าดีกว่ารกคน |
| ฝากผีฝากไข้ |
รวบหัวรวบหาง |
| พบไม่งามเมื่อขวานบิ่น |
รวมกันเราอยู่ แยกกันเราตาย |
| พลอยฟ้าพลอยฝน |
ร้อยชู้หรือจะสู้เมียตน |
| พายเรือในอ่าง |
ร้อยลิ้นกะลาวน |
| พุ่งหอกเข้ารก |
รักดีหามจั่ว รักชั่วหามเสา |
| พูดดีเป็นเงินเป็นทอง |
รักนักมักหน่าย |
| พูดไปไพเบี้ย นิ่งเสียตำลึงทอง |
รักพี่เสียดายน้อง |
| เพชรตัดเพชร |
รักเมียเสียเพื่อน |
| เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก |
รักสนุกทุกข์ถนัด |
| แพ้เปน็พระชนะเป็นมาร |
รักวัวให้ผูก รักลูกให้ตี |
| ฟังไม้ได้ศัพท์จับไปกระเดียด |
รีดเลือดเอากับปู |
| ฟังหูไว้หู |
รู้มากยากนาน |
| ฟ้าสูงแผ่นดินต่ำ |
รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี |
| ฟื้นฝอยหาตะเข็บ |
รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง |
| ไฟสุมขอน |
เรียนผูกต้องเรียนแก้ |
| มะนาวไม่มีน้ำ |
เรือล่มในหนอง ทองจะไปไหน |
| มะกอกสามตะกร้าปาไม่ถูก |
เรือล่มเมื่อจอด |
| ม้าดีต้องมีพยศ |
ลมรักลมลวง |
| มารคอหอย |
ล้มทั้งยืน |
| มารหัวใจ |
ล้วงคองูเขียว |
| ละเลงขนมเบื้องด้วบปาก |
เสือไม่ทิ้งลาย |
| ลิงหลอกเจ้า |
เสือสองตัวอยู่ถ้ำเดียวกันไม่ได้ |
| ลิ้นกับฟัน |
หนอนบ่อนไส้ |
| ลืมตาอ้าปาก |
หนังหน้าไฟ |
| ลูกไก่ในกำมือ |
หน้าเนื้อใจเสือ |
| ลูกผีลูกคน |
หน้าสิ่วหน้าขวาน |
| ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น |
หน้าไหว้ หลังหลอก |
| ลูกรักอยู่หลัง ลูกชังอยู่หน้า |
หนามยอกอก |
| ลูกศิษย์คิดล้างครู |
หนามยอกเอาหนามบ่ง |
| ลูบหน้าปะจมูก |
หนามแหลมไม่มีคนเสี้ยม |
| เล็กพริกขี้หนู |
มะนาวกลมกลิ้งไม่มีคนกลึง |
| เล่นกับไฟ |
หนาวลมห่มผ้า หนาวฟ้าผิงไฟ |
| เล่นกับหมา หมาเลียปาก |
หนาวผู้หญิงอิงผู้ใหญ่ |
| เล่นกับสาก สากต่อยหัว |
หนีร้อนพึ่งเย็น |
| เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง |
หนีเสือปะจรเข้ |
| เลือกนักมักได้แร่ |
หมองูตายเพราะงู |
| โลภนักมักลาภหาย |
หมาขี้ไม่มีใครยกหาง |
| วัดรอยเท้า |
หมาจนตรอก |
| วันพระไม่มีหนเดียว |
หมาลอบกัด |
| วัวลืมตีน |
หมาหมู่ |
| วัวหายล้อมคอก |
หมาหยอกไก่ |
| วัวเห็นแก่หญ้า ขี้ข้าเห็นแก่กิน |
หมาหวงก้าง |
| เลือกที่รักมักที่ชัง |
หมาเห็นข้าวเปลือก |
| ว่าอะไรว่าตามกัน |
หมาเห่าใบตองแห้ง |
| เวรย่อมระงับด้วยการไม่จองเวร |
หมาเห่าไม่กัด |
| เวลาไม่คอยใคร |
หมายน้ำบ่อหน้า |
| สอนจรเข้ให้ว่ายน้ำ |
หมูเขาจะหามเอาคานมาสอด |
| สอนหนังสือพระสังฆราช |
หมูในอวย |
| สร้างวิมานในอากาศ |
หมูไปไก่มา |
| สำเนียงบอกภาษา กิริยาส่อสกุล |
หยิกเล็บเจ็บเนื้อ |
| สาดน้ำรดกัน |
หลักปักโคน |
| สาวใส้ให้กากิน |
ห่วงคล้องคอ |
| สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น |
หวานเป็นลม ขมเป็นยา |
| สิบพ่อค้าไม่เท่าพระยาเลี้ยง |
หวานอมขมกลืน |
| สีซอให้ควายฟัง |
หอกข้างแคร่ |
| สี่เท้ายังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง |
หักด้ามพร้าด้วยเข่า |
| สุกเอาเผากิน |
หัวเดียวกระเทียมลีบ |
| สูงนักมักโค่น |
หัวล้านได้หวี |
| เสียกำเอากอบ |
หาเหาใส่หัว |
| เสียทองเท่าหัว ไม่ยอมเสียผัวให้ใคร |
หุงข้าวประชดหมา |
| เสียน้อยเสียยาก เสียมากเสียง่าย |
เห็นกงจักรเป็นดอกบัว |
| เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน |
เห็นขี้ดีกว่าไส้ |
| เสือเฒ่าจำศีล |
เห็นเขาขึ้นคานหาม เอามือประสานรัดก้น |
| เห็นเงินตาโต |
อยู่สูงให้นอนคว่ำ อยู่ต่ำให้นอนหงาย |
| เห็นช้างเท่าหมู |
หายครูไม่รู้วิชา อายภรรยาไม่มีบุตร |
| เหยียบขี้ไก่ไม่ฝ่อ |
อัฐยายซื้อขนมยาย |
| เหยียบเรือสองแคม |
เอาเนื้อหมูไปแซมเนื้อช้าง |
| อกเขาอกเรา |
เอาพิมเสนไปแลกกับเกลือ |
| อดเปรี้ยวไว้กินหวาน |
เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน |
| อย่าถือคนบ้า อย่าว่าคนเมา |
เอาลูกเขามาเลี้ยง เอาเมี่ยงเขามาอม |
| อย่าไว้ใจทาง อย่าวางใจคน จะจนใจเอง |
อยากเป็นขี้ข้า ให้เป็นนายประกัน |
